Maar wat moet je dan wel doen?
Maar wat moet je dan doen als je kind als een varkentje eet en je medewerker loopt te roddelen? Rietdijk geeft hier een helder antwoord op. Rietdijk geeft hier twee alternatieven. Negeren van het ongewenste gedrag en belonen van het gewenste gedrag.

Negeren
Stel je merkt dat er veel geroddeld wordt op de afdeling. Geef dan vooral tijdens een vergadering zo min mogelijk aandacht aan roddelopmerkingen, door niet te luisteren of door weg te kijken. Beloon vervolgens iemand anders, die in dezelfde vergadering constructieve dingen zegt, overvloedig door verder te vragen en een compliment te geven. Het is een ouderwetse leraren truc, maar het werkt als een dolle.

Belonen
Nagenoeg alle onderzoeken concluderen dat het belonen van gewenst gedrag een zeer effectief middel is om het gedrag te laten herhalen. En zijn echter wel een aantal voorwaarden, waar je aan moet voldoen. Want als je daar niet aan voldoet, kan belonen wel eens helemaal niet of zelfs averechts werken. Maar wat zijn die voorwaarden dan?
Eerst maar even naar waarom belonen werkt. Door medewerkers te belonen pas je de techniek van conditioneren toe. Dit betekent dat je een positieve consequentie laat volgen op een bepaald gewenst gedrag, waardoor de persoon sterk geneigd zal zijn dit gedrag te herhalen. Als het gedrag eenmaal is aangeleerd, dan hoeft het niet iedere keer meer te worden beloond. Een leidinggevende kan dan meer op afstand blijven en af en toe zijn neus laten zien.

7 tips om effectief te belonen
Iedereen weet hoe je een ander beloont, maar er zijn er maar een paar die het effectief weten in te zetten. Daarom hier 7 tips om effectief te belonen.

1. Beloon het juiste gedrag
   Je hebt managers die nauwelijks belonen, omdat ze vinden dat 'het toch je werk is' en het dus vanzelfsprekend vinden dat je het goed doet. Ook heb je managers die over van alles en nog wat complimenten uitdelen. Het probleem van beide stijlen is dat ze niet het 'gewenste' gedrag belonen, waardoor medewerkers ook niet specifiek het gewenste gedrag gaan herhalen. Ik ben dus ook met mijn dochter drie gedragingen gaan bepalen, die onder 'netjes eten' vallen. Mes in rechter hand, vork in linker hand, niet met volle mond praten... eh herstel... alleen met lege mond praten en vragen of je van tafel mag.


2. Laat ze zelf de beloning bedenken
   De beste beloningen worden bepaald door de medewerkers zelf. Zij weten het beste wat ze willen. In een fabriek moest de productiviteit van een productielijn van 48 stuks per uur omhoog naar 75 stuks per uur. Tot dan toe hadden preken en strafdreigingen niet geholpen. Toen een nieuwe manager vroeg aan de ploeg hoe ze beloond wilden worden gaven ze 'vrije tijd' aan. De manager gaf de medewerkers de optie om, nadat ze 75 stuks hadden geproduceerd, de rest van het uur vrij te nemen. De productiviteit ging dusdanig omhoog, dat de medewerkers een half uur per uur overhielden als vrije tijd. Toen echter een andere hogere manager de medewerkers zo zag 'rondhangen', draaide hij die regel per direct terug. De productie viel daardoor ook direct terug naar 48 stuks per uur en de medewerkers werkten wel weer gewoon braaf het hele uur door... Toen ik het mijn dochter vroeg zei ze dat ze twee minuten langer wilde stoeien en een heel hoofdstuk voorlezen i.p.v. de gebruikelijke drie bladzijden.


3. Beloon direct
   Een salesmanager die bijvoorbeeld enkele dagen wacht voordat hij zijn jongste medewerker bedankt voor het binnen halen van een order zal minder effect hebben dan een manager die dat direct doet. Algemeen geldt, hoe langer je wacht met de beloning hoe minder effectief. Complimenten tijdens het jaarlijks functioneringsgesprek zijn vaak lang na het optreden van het gewenste gedrag en daarmee dus weinig effectief. Jaarlijkse salaris beloningen zijn daarom ook weinig effectief. Het is namelijk steeds ingewikkelder om een relatie te leggen tussen het gewenste gedrag en de beloning. De grap is dus dat daarom 'sociale beloningen' vaak veel effectiever zijn dan financiële beloningen. Sociale beloningen kun je namelijk direct geven na het gewenste gedrag. En daarbij kosten ze niets. Toen mijn dochter dan ook eerst haar mond leeg maakte toen mijn vrouw haar een vraag stelde, ben ik gaan juichen alsof het Nederlands elftal alsnog naar Frankrijk mocht.


4. Varieer in je beloningen
   Als iedere keer dezelfde beloning volgt op bepaald gewenst gedrag treedt snel verzadiging op. Belangrijk is dus om te variëren. Bijvoorbeeld sociale beloningen zoals: complimenten geven over prestaties of voortgang van werk, geïnteresseerd luisteren, aandacht geven, glimlachen, klap op de schouder, erkenning in het bedrijfsblad, vragen om suggesties of advies. Andere mogelijke beloningen zijn: meer verantwoordelijkheid geven, vroeger naar huis mogen, uitgebreidere pauzes, betaald educatief verlof of het krijgen van een computer, auto van de zaak, onderscheiding. Of tokens zoals: aandelen, obligaties, waardebonnen. Bij mijn dochter ging ik complimenten uitdelen, uitvoerig luisteren naar eindeloze verhalen over Harry Potter, kusjes geven en glimlachen.


5. Shapen
   Gedragsverandering hangt dus af van het koppelen van beloning aan gewenst gedrag. Maar wat nu als het gewenste gedrag niet plaatsvindt. Mensen doen niet snel iets wat ze niet geleerd hebben. De truc is om eerst het gedrag te belonen wat enigszins in de buurt komt. Vervolgens wordt geleidelijk het gedrag beloond wat steeds meer in de buurt komt van het 'optimale' gedrag. Dit wordt shaping genoemd. Gebrek aan 'shaping' is één van de meest voorkomende redenen die ervoor zorgt dat gedragsveranderingstrajecten falen. Sommige managers hebben de verwachting dat hun medewerkers aan bepaalde standaarden moeten voldoen en belonen niet wat onder de standaard valt. Dit vermindert dus juist de kans dat het gedrag ooit zal optreden. Toen dochterlief met haar volle vuist de vork beet pakte, maar wel in haar linker hand, ben ik bijvoorbeeld toch overvloedig complimenten gaan geven.


6. Beloon overvloedig
   Een eenmalig beloning leidt meestal niet tot langdurige gedragsverandering. Pas na honderden consequent toegediende beloningen kunnen langdurige veranderingen optreden. Tijdens twee opeenvolgende maaltijden heb ik dan ook het goede gedrag veelvuldig beloond.


7. Belonen moet je leren
   Besef dat belonen vaak niet natuurlijk gedrag is omdat velen denken 'doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg'. Hierdoor kan het belonen in het begin nogal gekunsteld overkomen. Het goede nieuws is, dat het een vaardigheid is en dus kun je hem gewoon leren. Net zoals leren skiën, zal je in het begin vooral met de techniek bezig zijn. Dit is de moeilijkste fase, want het komt heel onnatuurlijk over en de medewerker kan zich gemanipuleerd voelen. Maar wie volhoudt zal zien dat na verloop van tijd de vaardigheid geautomatiseerd is. De techniek kost geen aandacht meer en de persoon aan wie je het compliment geeft staat centraal. Met andere woorden, je geeft op jouw natuurlijke manier complimenten.

Bij de twee maaltijden dat ik dit heb toegepast werkte het fenomenaal. Het leek wel of we bij de koningin zaten te eten. Ook de maaltijd daarna, toen ik niets meer zei, ging uitstekend. Helaas eet ze nu weer als een varkentje. Dat ligt vooral aan het feit dat ik na de twee maaltijden gestopt ben. Langdurige herhaling is dus echt een vereiste voor het aanleren van nieuw gedrag. Papa was helaas moe en had geen zin meer. Daarnaast werkt het ook niet mee dat ze geen idee heeft waarom ze eigenlijk 'netjes' moet eten en dat papa en mama negen van de tien keer ook met volle mond praten en van tafel lopen zonder te vragen. Ik heb nu maar geaccepteerd dat ze als een varkentje eet, dat kun je natuurlijk ook altijd doen. Want toegeven dat ik zelf als een varkentje eet is echt een brug te ver ;-)